ایزو (ISO) مخفف عبارت International Organization for Standardization سازمان بین المللی غیردولتی تشکیل یافته از نمایندگان مؤسسات استانداردسازی ملی است که در زمینه تدوین استانداردهای بین المللی فعالیت میکند. هدف این سازمان یکپارچهسازی تمامی فرایندها و روال انجام کارها با توجه به خواستهها و شرایط قانونی تمامی کشورهاست. به طوری که زیر سایه استانداردهای تدوین شدهی آن، روند تولیدات تسهیل و میزان آنها نیز افزایش یابد.
از آنجایی که ایزو یک سازمان بین المللی است در تمامی کشورهای عضو قابلیت اجرا دارد. بنابراین تمامی استانداردهایی که توسط ایزو وضع میشوند باید در همهی کشورهای عضو پیادهسازی و اجرا شوند. در حال حاضر حدود ۱۶۴ کشور در این سازمان عضویت دارند که ایران و سازمان استاندارد ملی ایران نیز یکی از آنها محسوب میشود.
چرا ایزو اهمیت دارد؟
همانطور که پیشتر نیز بیان شد، ایزو سازمان بین المللی استانداردسازی است که تمامی استانداردهای تدوین شده توسط آن مورد تأیید کشورهای عضو قرار گرفته است. بنابراینبعد از ثبت شرکت و یا ثبت برند هر شرکت و یا مؤسسهای که بتواند از علائم ایزو بر روی محصولات خود استفاده نماید، در واقع توانسته است کیفیت و برتری محصولات خود را به اثبات رسانده و مزیت رقابتی کسب کند و این یعنی موفقیت در عرصه تجارت جهانی و داد و ستد در سطح بین المللی.
علامت های استاندارد
هر کدام از علامتهای استانداردی که توسط ایزو تدوین شده است، به شکل کُدی میباشد که مرتبط با موضوعی خاص است. به عنوان مثال ISO 14001 نشان دهنده تعهد یک شرکت به محیط زیست است. به این معنا که اگر شرکتی بتواند نشان ISO 14001 را دریافت نماید، یعنی موفق شده است که در حین فعالیتهای خود مسائل زیست محیطی را در نظر گرفته و در دراز مدت برای پاکیزه ماندن محیط زیست برنامههای عملی داشته و آنها را نیز به درستی اجرا نماید.
به همین ترتیب ISO 9001، ISO 22000، HACCP و … هر یک به موضوعی خاص ارتباط دارند و بسته به نوع شرکت میتوانند اتخاذ شوند. لازم به ذکر است برخی از استانداردها همچون ISO 9001 و ISO 14001 از جمله استانداردهایی هستند که عمومیت دارند به طوری که تمام شرکتها میتوانند برای اخذ آنها اقدام نمایند اما برخی استانداردها همچون استاندارد HACCP چون تنها مختص شرکتهای تولید کننده مواد غذایی میباشد فقط توسط این نوع شرکتها قابل اخذ میباشد.
مفاهیم برخی از واژه های استاندارد ایزو
مفاهیم برخی از واژههای استاندارد ایزو به شرح زیر میباشند:
کیفیت
خواص و ویژگیهای یک خدمت و یا یک محصول است که با الزامات قانونی مطابقت داشته و برطرف کننده نیازها و انتظارات مشتریان میباشد.
مشتری
فرد و یا سازمانی است که ابتدا محصول را دریافت کرده و سپس بر روی آن فرایندی را انجام میدهد.
مصرف کننده
فرد و یا سازمانی است که محصول را دریافت کرده و آن را به مصرف میرساند.
عرضه کننده
فرد و یا سازمانی است که ارائه دهنده خدمت و یا محصولی خاص میباشد.
تولید
محصول فرایندهای ملموس است که توسط تمامی حواس قابل درک است.
خدمت
فرایندی که قابل لمس نیست اما توسط ادراک قابل فهم است.
عدم انطباق
برآورده نشدن یک نیازمندی در سازمان که شامل استانداردهای فنی و قوانین و مقررات دستورالعملهای ابلاغی میباشد.
اقدام اصلاحی
مجموعه فعالیتهایی که هدف آن شناسایی عوامل به وجود آورنده مشکل و رفع آنهاست.
اقدام پیشگیرانه
شناسایی عوامل و علتهای بالقوه که از ایجاد مشکل در آینده جلوگیری نماید.
انواع استانداردهای ایزو
ISO 9000
استانداردی که هدف از تدوین آن ایجاد یک الگوی بین المللی جهت پیادهسازی و استقرار سیستمهای مدیریت کیفیت و نیز تضمین کیفیت بوده است. استانداردی که به فرآیند تولید خدمت و یا محصول داده میشود نه به خود محصول و در تمامی سازمانها چه خدماتی، چه تولیدی و چه پژوهشی کاربرد دارد.
ISO 14000
استانداردی که هدف از تدوین آن مسائل مرتبط با مسائل زیست محیطی بوده است. استانداردی که به واحدهایی که در دراز مدت دارای برنامه عملی برای پاکیزه ماندن محیط زیست و نیز در صدد اجرای این برنامهها هستند، تعلق میگیرد. این واحدها میتوانند واحدهای تولیدی و خدماتی و نیز کلیه صنایع باشند.
OHSAS 18001
استانداردی که هدف از تدوین آن ارزیابی بهداشت شغلی و مدیریت ایمنی بوده است. استانداردی قابل امتیازبندی که در تمامی واحدهای تولیدی و خدماتی کاربرد دارد.
ISO 22000
استانداردی که هدف از تدوین آن ایمنی غذا در هر مرحله از زنجیره غذایی بوده است. به عبارت دیگر رعایت نکاتی که از ایجاد مخاطرات بیماری زایی غذایی هنگام مصرف جلوگیری نماید. استانداردی که توسط تولید کنندگان مواد اولیه مستقر در کارخانههای تولید مواد غذایی و خوراک دام ، فروشگاههای خرده فروشی، عوامل مرتبط با حمل و نقل و انبارش و … قابل دریافت خواهد بود.
ISO /IEC 17020 ( مشخص کننده معیارهای عمومی سازمانهای بازرسی کننده)، ISO /IEC 17025، ISO/TS 16949، HACCP، IMS و HSE از دیگر استانداردهای ایزو میباشند که با هدفی خاص تدوین شده و مورد استفاده قرار میگیرند.
مراحل دریافت گواهینامه ایزو
در تمامی سازمانها و شرکتها جهت دریافت گواهینامه ایزو مراحل زیر طی میشود:
ارزیابی و بررسی کلیه مدارک و مستندات سازمان که شامل طراحی کلی سیستم، دستورالعملها و روشهای اجرایی میباشد در محل سازمان متقاضی. در واقع در این مرحله وضعیت کنونی سازمان و ماهیت آن مورد بررسی و ارزیابی قرار میگیرد.
بررسی رویه اجرایی سوابق و مستندات. به عبارت بهتر بررسی و ارزیابی عملکرد سیستم که از طریق بازدید از قسمتهای مختلف سازمان متقاضی با هدف بررسی انطباق فعالیتهای جاری با الزامات استانداردها و کلیه مستندات صورت میگیرد.
رفع عدم انطباق در صورت وجود.
ثبت و صدور گواهینامه ایزو که پس از مشاهده شواهد عینی و یا مشاهده اقدامات اصلاحی جهت رفع عدم انطباق صورت میگیرد.
لازم به ذکر است گواهینامههای ایزو به صورت ۳ ساله صادر میشوند. سال دوم و سوم سازمان گواهی دهنده به منظور حصول اطمینان از ادامه رویه سازمان مطابق با استانداردها و سیستم طراحی شده ارزیابی مراقبتی انجام میدهد.
